Σχετικά με τη συζήτηση που είχαμε για του συνεταιρισμούς που λειτουργούν με δημοκρατικό τρόπο και τη θέση μου ότι λειτουργούν καπιταλιστικά θα ήθελα να κάνω κάποιες τοποθετήσεις.
Αρχικά να πω πως πιστεύω πως δεν είναι το θέμα να απαντήσουμε με ένα ναι ή με ένα όχι αν είναι καπιταλιστική ή όχι μια τέτοια δομή αλλά να ξετυλιχτούν κάποιες σκέψεις σχετικά με το ζήτημα αλλά και το τι είναι εκμετάλλευση και τι όχι. Μάλιστα αρχικά θα επιμείνω στο ζήτημα ότι ένας τέτοιος συνεταιρισμός άθελα του είναι δημοκρατικός προς τα μέσα και εκμεταλλευτικός προς τα έξω και θα εστιάσω κυρίως στο ότι είναι εκμεταλλευτικός και όχι καπιταλιστικός για να επικεντρωθούμε στην ουσία.
Να ορίσω εδώ ότι ο συνεταιρισμός αποτελείται από ορισμένα άτομα π.χ 10 λειτουργεί αμεσοδημοκρατικά και μοιράζεται το κέρδος. Ωστόσο όπως κάθε επιχείρηση παράγει ένα προϊόν και το πουλάει στην αγορά ενώ εισπράττει εννοείται και το κέρδος. Τι κάνει όμως την επιχείρηση αυτή εκμεταλλευτική αφού δεν εκμεταλλεύεται την ανθρώπινη εργασία;
Γενικά όπως το βλέπω εγώ το σύστημα έχει τον τρόπο του να μας κάνει εκμεταλλευτές χωρίς να το καταλαβαίνουμε αλλά και να νιώθουμε τύψεις. Αυτό θα το δείξω με ένα παράδειγμα.
Αρχικά να δώσουμε κάποιους απλούς ορισμούς για να γίνει και η εκμετάλλευση πιο φανερή.
Ο βασικός ορισμός που μου άνοιξε ορίζοντες για το πως πρέπει να βλέπω την οικονομία βασίζεται στην πολύ απλή σκέψη πως ένα προϊόν κοστίζει όσος είναι ο χρόνος που χρειάζεται για να κατασκευαστεί. Με αυτόν τον τρόπο ξεσκεπάζεται ο μυστικισμός που κρύβεται πίσω από το χρήμα και την αξία του εμπορεύματος.
Ξαναλέω Αξία προϊόντος = Χρόνος Εργασίας παραγωγής του
Δηλαδή μια καρέκλα που χρειάζεται 3 ώρες για να γίνει ισούται με ψωμί που χρειάζεται 3 ώρες εργασίας.
Άλλο παράδειγμα
1 ΤΡΑΠΕΖΙ = 9 ΩΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
1 ΚΑΡΕΚΛΑ = 3 ΩΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Αρα 3 ΚΑΡΕΚΛΕΣ = 1 ΤΡΑΠΕΖΙ
Αναγνωρίζω πως ο τύπος μπορεί και θα πρέπει να μας δημιουργήσει απορίες αλλά για το παράδειγμα μας ας τον κάνουμε δεκτό. Ο τύπος αυτός βάζει τα πράγματα σε μια σειρά. Έστω ότι έχει τυποποιηθεί ο χρόνος εργασίας και είναι πάνω κάτω συγκεκριμένος για τα προϊόντα και έστω δε θεωρούμε κάποιο χρόνο εργασίας πιο πολύτιμο από κάποιο άλλο.
Που βρίσκεται λοιπόν η εκμετάλλευση;
Η εκμετάλλευση βρίσκεται όταν μπορεί να ανταλλάξει κάποιος το χρόνο εργασίας με πολλαπλό χρόνο εργασίας κάποιου άλλου.
Στο σύστημα μας η μια ώρα εργασίας η δικιά μου μπορεί να αξίζει δύο κάποιου άλλου ή 3 κτλ
Καταλαβαίνω αρχικά την προκατάληψη πως ο χρόνος εργασίας δεν είναι ισότιμος με κλασικό το παράδειγμα του γιατρού όπου θεωρούμε λογικό η 1 ώρα εργασίας του γιατρού να κοστίζει 5 δικές μας. Το θέμα όμως είναι πως το καπιταλιστικό σύστημα δεν έχει όρια και έτσι 1 ώρα εργασίας μπορεί να αντιστοιχεί με 100 με 1000 με 1000000 κτλ.
Το κόλπο και το τρομακτικό στην υπόθεση είναι πως όλο αυτό δεν εμφανίζεται σαν εκμετάλλευση αλλά σαν μια φυσική διαδικασία όπου οι νόμοι της αγοράς ορίζουν πόσο αξίζουμε.
Για να πετύχω την εκμετάλλευση στον χρόνο εργασίας ένας τρόπος είναι να βάλω κάποιον άλλο να εργάζεται για μένα.
Αν έχω π.χ. μια μονάδα και κάποια μέσα παραγωγής μπορώ να βάλω 10 εργάτες να δουλέψουν για εμένα για 10 ώρες έκαστος. Σε μία ημέρα λοιπόν παράγουν εμπόρευμα αξίας 100 ΩΡΩΝ. Το κόλπο λοιπόν είναι να τους πληρώσει λιγότερο από τις 100 ΏΡΕΣ που δούλεψαν. Τους πληρώνει για παράδειγμα για 60 ΩΡΕΣ.
Με αυτόν τον τρόπο η ΥΠΕΡΑΞΙΑ είναι 40 ΩΡΕΣ.
Ωραία θα μου πείτε τι σχέση έχουν όλα αυτά με το συνεταιριστικό παράδειγμα που ορίσαμε στην αρχή.
Έστω λοιπόν πως ο συνεταιρισμός αυτός παράγει καρέκλες και έχει 10 συνεταίρους. Οι συνέταιροι πηγαίνουν στην επιχείρηση τους και με τα μηχανήματα που έχουν παράγουν ο καθένας περίπου 2 καρέκλες την ημέρα. Η μια καρέκλα χρειάζεται 3 ώρες εργασίας.
Συνοψίζω
1 ΚΑΡΕΚΛΑ = 3 ΩΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
6 ΩΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ = 2 ΚΑΡΕΚΛΕΣ
10 ΑΤΟΜΑ * 6 ΩΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ = 20 ΚΑΡΕΚΛΕΣ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ
Το εργοστάσιο δηλαδή παράγει 20 καρέκλες την ημέρα.
Επίσης η αντίστοιχη αμοιβή του κάθε συνεταίρου είναι 2 ΚΑΡΕΚΛΕΣ την ημέρα μεταφρασμένες σε χρήμα.
Ένα άλλο εργοστάσιο παράγει επίσης 20 καρέκλες αλλά σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει αφεντικό. Το αφεντικό δίνει μισθό μόνο 1 από τις 2 καρέκλες που κατασκευάζει κάθε εργάτης.
Ήδη με το παράδειγμα που ορίσαμε μέχρι στιγμή τα άτομα που δουλεύουν στον συνεταιρισμό αμείβονται διπλάσια από τα άτομα που εργάζονται στην άλλη επιχείρηση. Κάποιος βέβαια μπορεί να ισχυριστεί πως αυτό είναι αποτέλεσμα μόνο της εκμετάλλευσης που υφίστανται οι εργαζόμενοι. Ωφελεί όμως έμμεσα και τα άτομα που δουλεύουν στον συνεταιρισμό.
Ας υποθέσουμε τώρα πως υπάρχει και ένα τυροκόμος που με την εκμετάλλευση που κάνει στους εργάτες επεκτείνει την υπεραξία του προϊόντος του δίνοντας το 1 / 5 της αξίας στους εργάτες ως αμοιβή. Με τον τρόπο αυτό και για να γίνει πιο ανταγωνιστικός καταφέρνει να πουλήσει το τυρί στη μισή αξία. Π.χ. ενώ χρειάζονται 8 ΩΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ το πουλάει για 4 ΩΡΕΣ. Πως το καταφέρνει αυτό ο τυροκόμος; Μα δεν εργάζεται ο ίδιος και πληρώνει υποσύνολο των ωρών στους εργάτες.
Το αποτέλεσμα είναι όμως ότι ο συνεταίρος στις καρέκλες ξοδεύει 3 ώρες για να φτιάξει μια καρέκλα και παίρνει τυρί που χρειάζεται 6 ώρες. Σε ένα δίκαιο κόσμο θα έπαιρνε τυρί 3 ωρών.
Ουσιαστικά δηλαδή τα άτομα του συνεταιρισμού έχουν κάτι που δεν έχει το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας. Μέσα παραγωγής. Ο εργάτης της καρέκλας δεν μπορεί να κατασκευάσει μόνος του την καρέκλα χωρίς τα μηχανήματα και αναγκάζεται να πουλήσει την εργασία του σε αυτόν που έχει το εργοστάσιο. Αυτό το πρόβλημα δεν υπάρχει στα άτομα που είναι στον συνεταιρισμό.
Το παράδειγμα μας έχει άπειρες προεκτάσεις όπως ο συνεταιρισμός με κάποιο τρόπο να αυξήσει την παραγωγικότητα του με καλύτερα μηχανήματα και να καταφέρει να παράγει 1 καρέκλα σε 2 ΩΡΕΣ και άρα ο κάθε συνέταιρος να μπορεί να επεκτείνει ακόμη περισσότερο την ανταλλακτική αξία της εργασίας του.
Ο συνεταιρισμός δεν έκανε κάτι παράνομο δεν εκμεταλλεύεται κάποιον εσωτερικά (αν και για τον περισσότερο κόσμο ούτε η μισθωτή εργασία είναι εκμετάλλευση) εκμεταλλεύεται όμως τη δομή που του επιτρέπει να ανταλλάσσει κάτι που αξίζει λίγες ώρες εργασίας με κάτι που αξίζει πολλές ώρες εργασίας. Μάλιστα αυτή η ανταλλαγεί στην πράξη δεν έχει όρια.
Αν λοιπόν ο συνεταιρισμός επικεντρωθεί σε αυτή τη δομή και δεν δράσει με κάποιο εναλλακτικό, τρόπο εκμεταλλεύεται ουσιαστικά τις δομές του συστήματος για να πλουτίσει με τον κόπο των άλλων. Αυτό δεν συντελείται στον χώρο εργασίας του αλλά στην αγορά σαν σύνολο. Οι εργαζόμενοι σε ένα συνεταιρισμό μπορεί να παίρνουν πολλαπλά προιόντα με την εργασία τους που δε θα τα έπαιρναν σε ένα δίκαιο κόσμο. Στην πράξη με 1 μέρα εργασίας μπορεί να παίρνουν εμπορεύματα που χρειάζονται 2 , 3 αλλά και 10 ημέρες.
